The renowned Gujarati writer known by the pen-name of Amrit ‘Ghayal’ once described the ghazal in a memorable couplet:
લીટી એકાદ નીરખી "ઘાયલ" હલબલી જાય આદમી તે ગઞલ. In glancing through a line or two, Ghayal, If a man is shaken to the core, then that is a ghazal.
Gujarati as a language has a significant heritage from the Perso-Arabic tradition and the ghazal is much more than a loan form, taking its own shape, and cadence within a vernacular context. In this post, I translate a ghazal by Balashankar Ullasram Kantharia (May 17, 1858 –April 1, 1898), a 19th century Gujarati poet known for introducing the ghazal form in Gujarati. Kantharia also served briefly as an editor of the magazine Buddhiprakash which documented the literary and intellectual life of Gujarat in the 19th century. Although the ghazal had been written since the 17th century, since the time of Vali Gujarati, the Gujarati ghazal came into its own only much later. Known for his pen-names Kalant Kavi and Bal, Kantharia was acquainted with the ghazal tradition through his father, who served as an administrator and was familiar with Persian. Kantharia was also a prolific translator who translated Sufi Ghazals of Hafez into Gujarati.
In this post, I translate one of his best-known ghazals ગુજારે જે શિરેતારે into English. This ghazal, which almost became something of an anthem, advises the reader on how to navigate the deceitful ways of the world and to find happiness on one’s own. One can see a variety of words coming from Urdu (કાજી, દિલ,ભલાઈ, બેવફાઈ, કીમિયા),Sanskrit (ઉન્મત્ત,નિર્મોહી, શિરે) and Gujarati. Even the words જગત and દુનિયા both of which refer to the world, have slightly different roots. I am still not very sure about the line ‘From unfaithfulness, you will climb into censure.’ If anyone has any suggestions, please feel free to leave a comment.
ગુજારે જે શિરે તારે જગતનો નાથ તે સ્હેજે ગણ્યું જે પ્યારું પ્યારાએ અતિ પ્યારું ગણી લેજે Whatever the lord of this world casts upon you, endure it Whatever is beloved to the Beloved, adore it as a treasure દુનિયાની જૂઠી વાણી વિષે જો દુ:ખ વાસે છે જરાયે અંતરે આનંદ ના ઓછો થવા દેજે If the deceitful utterance of this world causes you pain Let your inner joy not lessen in the least કચેરી માંહી કાજીનો નથી હિસાબ કોડીનો જગતકાજી બનીને તું વહોરી ના પીડા લેજે Here, the judge in a court is worth only a pittance Don't invite suffering by passing judgement on the world જગતના કાચના યંત્રે ખરી વસ્તુ નહિ ભાસે ન સારા કે નઠારાની જરાયે સંગતે રહેજે The truth of things cannot be seen through the lens of this world, Keep not the slightest company of the good nor the wicked. રહેજે શાંતિ સંતોષે સદાયે નિર્મળે ચિત્તે દિલે જે દુ:ખ કે આનંદ કોઈને નહિ કહેજે Always remain with a peaceful, content and pure mind Tell no one of the sorrow nor of the joy in your heart વસે છે ક્રોધ વૈરી ચિત્તમાં તેને તજી દેજે ઘડી જાયે ભલાઈની મહાલ્રક્ષ્મી ગણી લેજે Anger- that adversary who lives in your mind- abandon it. When a moment of goodness passes you by, cherish it as a blessing. રહે ઉન્મત્ત સ્વાનંદે ખરું એ સુખ માની લેજે પીએ તો શ્રી પ્રભુના પ્રેમનો પ્યાલો ભરી લેજે Remain euphoric in your own happiness and take that as true bliss, Fill your glass to the brim with the Lord's love કટુ વાણી જો તું સુણે વાણી મીઠી તું કહેજે પરાઈ મૂર્ખતા કાજે મુખે ના ઝેર તું લેજે If you were to hear harsh words, speak sweet instead, Because of another's foolishness, bring not poison upon your tongue. અરે પ્રારબ્ધ તો ઘેલું રહે છે દૂર માંગે તો ન માંગે દોડતું આવે ન વિશ્વાસે કદી રહેજે Fate is erratic! What you ask for is kept from you, What you don't, comes running to you. Never put your faith in it. અહો શું પ્રેમમાં રાચે? નહિ ત્યાં સત્ય તું પામે! અરે તું બેવફાઈથી ચડે નિંદા તણે નેજે Oh! What is there in love? You will not find truth there! From unfaithfulness, you will climb into censure લહે છે સત્ય જે સંસાર તેનાથી પરો રહેજે અરે એ કીમિયાની જે મઝા છે તે પછી કહેજે The truth that is desired by worldly life- stay above it And speak later of how amusing this ruse is વફાઈ તો નથી આખી દુનિયામાં જરા દીઠી વફાદારી બતાવા ત્યાં નહિ કોઈ પળે જાજે In all this world, I have not seen the slightest faithfulness Don't go there at any moment to show your loyalty રહી નિર્મોહી શાંતિથી રહે એ સુખ મોટું છે જગત બાજીગરીના તું બધા છલબલ જવા દેજે Being unattached, staying in peace is great happiness indeed, The world's sorcery and all its trickery- let go of it all પ્રભુના નામના પુષ્પો પરોવી કાવ્યમાળા તું પ્રભુની પ્યારી ગ્રીવામાં પહેરાવી પ્રીતે દેજે Stringing flowers in the name of God, offer as devotion This garland of poems around God's beloved neck કવિરાજા થયો શી છે પછી પીડા તને કાંઈ નિજાનંદે હમ્મેશાં ‘બાલ’ મસ્તીમાં મઝા લેજે You became the king of poets-what pain is there now? Always relish and take joy, 'Bal,' from your own happiness.
Krupa Shah 